ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰ চৰ্তসমুহ আৰু মান-বৃটিছৰ যুদ্ধৰ পটভুমি

 এংলো বাৰ্মিজ যুদ্ধৰ পটভূমি

১৮২৪ চনৰ পৰা ১৮৮৫ চনৰ ভিতৰত বৃটিছ ভাৰত আৰু বাৰ্মাৰ শাসকসকলে বহু যুদ্ধ কৰিছিল যাৰ পুৰ্বে  ১৮৮৬ চনত বাৰ্মাৰ ওপৰত বৃটিছ অধিপত্য প্ৰতিষ্টা হৈছিল।

১৮২৬ চনৰ ২৪ ফেব্ৰুৱ‍াৰীত স্বাক্ষৰিত ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰ ফলত দুবছৰ ধৰি চলি থকা প্ৰথম  এংলো -বাৰ্মিজ যুদ্ধৰ অন্ত পৰে। ইষ্ট-ইণ্ডিয়া কোম্পানী আৰু আভাৰ ৰজাৰ মাজত চলি থকা কোম্পানীয়ে বিজয়ী আত্মপ্ৰকাশ কৰে।

"এংলো বাৰ্মিজ(মানৰ)যুদ্ধৰ শিপা কনবাং বংশৰ অধীনত বাৰ্মিজ সাম্ৰাজ্যৰ দ্ৰুত সম্প্ৰসাৰণৰ পৰাই আৰম্ভ হয়।১৭৫২ চনৰ পৰা ১৭৬০ চনৰ ভিতৰত কনবাউং বংশৰ প্ৰতিষ্টাপক ৰজা আলাউংপায়াই বাৰ্মাক একত্ৰিত কৰিছিল।তেওঁৰ উত্তৰাধিকাৰী ৰজা বড়াওপায়াই আভাত থকা ৰাজধানীৰ পৰাই এই সম্পসাৰণ বাদী নীতি অব্যাহত ৰাখিছিল।"

• বডৌপায়াই চিয়ামৰ দৰে ভূখণ্ড আক্ৰমণ কৰি আৰাকান অঞ্চল নিজৰ ৰাজত্বকালত নিজৰ নিজৰ অধীনলৈ আনে।
• ১৮১৩ চনলৈকে তেওঁলোকে বৰ্তমানৰ মনিপুৰ অঞ্চলৰ নিয়ন্ত্ৰণ লাভ কৰিছিল।
• ইয়াৰ ফলত বাৰ্মা বৃটিছ ভাৰতৰ সীমান্তৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ সংস্পৰ্শলৈকে আহিছিল,যাৰ ফলত দুয়োখন শক্তিৰ মাজত ।

• 
  
  
  
  

বৃটিছ-মানৰ যুদ্ধৰ কাৰণ 

ইংৰাজ-মান(বাৰ্মিজ)যুদ্ধৰ  কাৰণসমুহ  অসম আৰু মণিপুৰৰ দৰে অঞ্চললৈ বাৰ্মাৰ আগ্ৰাসী ভূখণ্ড সম্প্ৰসাৰণৰ পৰাই অনুসন্ধান কৰিব পাৰি যিয়ে ভাৰতক বৃটিছৰ স্বাৰ্থৰ সৈতে ৰাজ্যখনক প্ৰত্যক্ষ সংঘাতত পেলাইছিল। এই সম্প্ৰসাৰণবাদী নীতিয়ে বৃটিছক আতংকিত কৰি তুলিছিল,যিসকলে নিজৰ ভূখণ্ডৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ বজাই ৰাখিবলৈ আগ্ৰহী আছিল। ইয়াৰ ওপৰিও বৃটিছ ব্যৱসায়ীসকলে কোম্পানীটোৰ উল্লেখযোগ্য কাম সমাপন কৰিছিল।

প্ৰথম বৃটিছ-মান যুদ্ধ(এংলো-বাৰ্মিজ যুদ্ধ)

প্ৰথম এংলো বাৰ্মিজ যুদ্ধ(১৮২৪-১৮২৬)আৰম্ভ হৈছিল যেতিয়া বাৰ্মিজ সকলে অসমলৈ সম্প্ৰসাৰণ ঘটাইছিল,যাৰ ফলত বৃটিছ বাহিনীৰ সৈতে প্ৰত্যেক্ষ সংঘাতৰ সৃষ্টি হৈছিল।যুদ্ধ দুবছৰ ধৰি চলিছিল আৰু প্ৰাৰম্ভিক বাৰ্মিজ সফলতাৰ পিছতো ছাৰ আৰ্চিবাল্ড কেম্পবেলৰ অধীনত বাহিনীয়ে অৱশেষত বাৰ্মিজৰ মূল ভূখণ্ড॥

আপুনি পঢ়িব পাৰে

• পূৰ্ৱ ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক দলসমুহ
• আধুনিক অসমৰ ইতিহাস ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰ পৰা ১৮৫৭ চনলৈ

দ্বিতীয় এংলো বাৰ্মিজ যুদ্ধ

১৮৫২ চনত ২য় এংলো বাৰ্মিজ যুদ্ধৰ মূলতে বৃটিছ বানিজ্যিক উচ্চাকাংক্ষা আৰু লৰ্ড ডালহাউচিৰ সাম্ৰাজ্যতবাদী নীতি। বৃটিছ ব্যৱসায়ীসকলে উচ্চ বাৰ্মাৰ চহকী কাঠৰ সম্পদসমুহ লাভ কৰিবলৈ আৰু বাৰ্মাৰ বজাৰত নিজৰ উপস্থিতি বৃদ্ধি কৰিবলৈ আগ্ৰহী আছিল।এই অৰ্থনীতি স্বাৰ্থসমুহৰ সৈতে ডেলআউচীৰ নীতি নিয়ন্ত্ৰন হয়।

তৃতীয় এংলো বাৰ্মিজ যুদ্ধ

এই যুদ্ধৰ ফলত বৃটিছে বাৰ্মাক নিজৰ দখল কৰাই নহয়,যুদ্ধৰ পিছত বৃটিছ কৰ্তৃপক্ষই সমগ্ৰ বাৰ্মাতে তীব্ৰ গেৰিলা বিদ্ৰোহৰ সন্মুখীন হবলগীয়া হয়। প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত Indian National Congress ৰ সৈতে মিত্ৰতা কৰে। এই মিত্ৰতাক দুৰ্বল কৰিবলৈ ১৯৩৫ চনত বৃটিছে বাৰ্মাক ভাৰতৰ  পৰা পৃথক কৰে।

সন্ধিৰ মূল চৰ্তসমুহ

• ইয়াণ্ডাবো সন্ধিখন মূলতঃ ভূ-খণ্ডৰ ৰেহাই আৰু অৰ্থনৈতিক বিধানৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছিল।এই সন্ধিৰ অধীনত বাৰ্মিজসকলে অসম,মনিপুৰ,আৰাকান,টেনাছেৰিম আদি ইংৰাজৰৰ হাতত অৰ্পণ কৰিবলৈ সন্মত হয়। অসমৰ সংলগ্ন হো‍ৱাটো বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য পৰিঘটনা আছিল,কিয়নো ই ব্ৰিটিছৰ বাবে বাণিজ্য আৰু বানিজ্য নতুন বাট মুকলি কৰি দিছিল। বৃটিছ ভূখণ্ডৰ ওচৰত অৱস্থিত চাচাৰ ৰাজ্য আৰু জয়ন্তীয়া পাহাৰত বাৰ্মিজসকলওঁ হস্তক্ষেপ বন্ধ কৰিবলৈ সন্মত হয়।
• ইয়াৰ উপৰিও বাৰ্মিজসকলে বৃটিছক ১০ লাখ পাউণ্ডৰ উল্লেখযোগ্য ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ সন্মত হয়। এই ধনৰাশি আছিল। এই  ধনৰাশি আছিল বিশাল,আৰু বাৰ্মিজসকলে এটা কিস্তিটো দিব পৰা নাছিল। সেয়ে ইংৰাজে তেওঁলোকক কেইবছৰৰ ভিতৰত সেই ধন দিবলৈ অনুমতি দিছিল। সেই  সন্ধিৰ জৰিয়তে বৃটিছে নিজৰ কূটনৈতিক প্ৰতিনিধিক বাৰ্মিজৰ ৰাজধানী আভাত স্থাপন কৰিবলৈও অনুমতি দিছিল যাৰ ফলত ভৱিষ্যতৰ আলোচনাত তেওঁলোকক উচ্চ হাত দিয়া হৈছিল।
• এই সন্ধিৰ অৰ্থনৈতিক পৰিণতিও উল্লেখযোগ্য আছিল।বাৰ্মিজসকলে বৃটিছক বৃহৎ পৰিমাণৰ ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ বাধ্য হৈছিল,যাৰ ফলত বাৰ্মিজৰ ৰাষ্ট্ৰ আৰু ইয়াৰ অধিক বৃটিছক বেদখল প্ৰতিহত কৰাৰ ক্ষমতা দুৰ্বল হৈ পৰিল।
• ১৮২৬ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত দুয়োপক্ষই ইয়াণ্ডাবু সন্ধি স্বাক্ষৰ কৰে।
• অসম ,কাছাৰ ,জয়ন্তীয়াৰ ওপৰত বাৰ্মাই সকলো দাবী ত্যাগ কৰিলে।
• আৰাকান,য়েহ,টাভয়,আৰু টেনাছেৰিমক ইংৰাজৰ ওচৰত আত্মসমৰ্পণ কৰিছিল।
• ই মণিপুৰক স্বতন্ত্ৰ ৰাজ্য ইচাপে গ্ৰহণ কৰি গম্ভীৰ সিংহক শাসক হিচাপে স্বীকৃতি দিবলৈ সন্মতি হয়।