অসমত অসহযোগ আন্দোলন
অসমৰ ইতিহাসত স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ভূমিকা বিশেষ গুৰুত্বপূৰ্ণ। ১৯২০ চনত মহাত্মা গান্ধীয়ে সমগ্ৰ ভাৰতত আৰম্ভ কৰা অসহযোগ আন্দোলন অসমৰ জনসাধাৰণৰ মাজতো স্বাধীনতাৰ প্ৰতি শক্তিশালী জাগ্ৰত কৰিছিল। এই আন্দোলন আছিল এক অহিংস প্ৰচেষ্টা—যাৰ লক্ষ্য আছিল ইংৰাজ ৰাজৰ অসাম্যনীতি, শোষণ আৰু অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে ব্যাপকভাৱে সহযোগিতা বন্ধ কৰা। অসমত এই আন্দোলনৰ বিস্তৃতি, নেতৃত্ব, ছাত্র-যুৱসকলে লোৱা ভূমিকা, সাহিত্যিক প্ৰতিফলন আৰু তাৰ পৰিণামৰ বিষয়ে এই প্রবন্ধত আলোচনা কৰা হৈছে।
অসহযোগ আন্দোলনৰ প্ৰেক্ষাপট
১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইনৰ দৰে আইন আৰু সেই বছৰে সংঘটিত জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ডই সমগ্ৰ ভাৰতৰ লগতে অসমৰো দেশপ্ৰেমিকসকলক হতভম্ব কৰি তোলে। গান্ধীয়ে উপনিবেশবাদৰ বিৰুদ্ধে অহিংস পথত প্ৰতিবাদ কৰাৰ আহ্বান জনায়। ১৯২০ চনত আনুষ্ঠানিকভাৱে আৰম্ভ হয় অসহযোগ আন্দোলন, য’ত জনসাধাৰণে ইংৰাজ চৰকাৰৰ সৈতে সকলো প্ৰকাৰৰ সহায়-সহযোগিতা বর্জন কৰাৰ সংকল্প গ্ৰহণ কৰে।
অসমত আন্দোলনৰ আৰম্ভনি
অসমত এই আন্দোলনৰ ঢৌ অহা আৰম্ভ হৈছিল মূলত ১৯২০ চনৰ শেষ আৰু ১৯২১ চনৰ আৰম্ভণিতে। প্রথমতে গুৱাহাটীৰ educated মধ্যবিত্ত সমাজত এই আন্দোলন প্ৰচাৰ পায় আৰু পাছলৈ ধাৰাসৰকৈ নগাঁও, শিৱসাগৰ, যোৰহাট, ধুবুৰী, গোলাঘাট, বরপেটা আদিত বিস্তাৰ লাভ কৰে।
গাঁৱে গাঁৱে স্বদেশী সভা, মিছিল, বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন, কংগ্ৰেছ সভা অনুষ্ঠিত হ’ব ধৰিলে। এই আন্দোলন আছিল অসমীয়া জনতাৰ বাবে প্ৰথমবাৰ যি তেওঁলোকক ইংৰাজ শাসনৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত হৈ আহ্বান জনালে।
নেতৃত্ব: কেৱল গাঁৱৰ মানুহ নহয়, শিক্ষিত শ্রেণীয়ে আগবাঢ়ে
অসমত অসহযোগ আন্দোলন সফল হোৱাৰ অন্যতম কাৰণ আছিল সক্ৰিয়, আদৰ্শবাদী স্থানীয় নেতৃত্ব।
তালিকাখন:
চন্দ্ৰকান্ত বৰদলৈ – অসম কংগ্ৰেছৰ অন্যতম গঠনকাৰী।
পুৰ্ণানন্দ দাস – ধুবুৰী অঞ্চলৰ আন্দোলন সংগঠক।
চন্দ্ৰধ্বজ নাথ – গুৱাহাটীৰ কংগ্ৰেছ মিটিঙৰ অন্যতম চৰ্চিত বক্তা।
শ্ৰীকৃষ্ণনাথ শর্মা আৰু গোপীনাথ বৰদলৈ – গুৱাহাটীত কংগ্ৰেছ সভা আৰু ছাত্র আন্দোলনৰ নেতৃত্ব।
ছাত্র-যুৱ অংশগ্ৰহণ: শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত বিপ্লৱ
গান্ধীৰ আদৰ্শত প্ৰভাৱিত অসমীয়া ছাত্র-যুৱসকলেই প্ৰথমে ইংৰাজী বিদ্যালয় আৰু কলেজ বর্জন কৰে। তেওঁৰ দৰে বহু শিক্ষাৰ্থীয়ে "অসম ৰাষ্ট্ৰীয় বিদ্যালয়, "জাতীয় বিদ্যাপীঠ" (শিৱসাগৰ), "স্বদেশী পাঠশালা" (ধেমাজি) স্থাপন কৰে।
ইয়াৰে এটা পৰ্যায়ত — বিদ্যাৰ্থীসকলে কংগ্ৰেছ স্বেচ্ছাসেৱক হিচাপে ঘূৰি ঘূৰি গাঁৱে গাঁৱে লোক জাগৰণৰ কাৰ্যসূচী লয়।
সংবাদপত্ৰ, সাহিত্য আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱ
এই আন্দোলন প্ৰচাৰ কৰিবলৈ সংবাদপত্ৰসমূহে বৰ গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। 'অভ্যুদয়', 'দেশ', 'আলোক', 'পুবৰ বতৰা' আদিত ৰাষ্ট্ৰীয় চেতনা আৰু আন্দোলনৰ সংবাদ প্ৰকাশ পোৱা যায়।
বিভিন্ন লেখকে অসহযোগ আন্দোলনৰ চেতনা সাহিত্যিক ৰূপত ব্যক্ত কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে:
নাটকৰ মাজেৰে ইংৰাজ শাসনক বিদ্ৰূপ কৰা।
গীত আৰু কবিতাত স্বদেশী চেতনাৰ প্ৰচাৰ।
স্বদেশী সামগ্ৰীৰ প্ৰচলন
অসমত বিদেশী কাপোৰ, চাবোন, চুলোকাঠি, চাহপাত আদিৰ প্ৰতিবিম্ব হিচাপে নিজস্ব স্থানীয় সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ আৰম্ভ হয়। মহিলাসকলে হাতে ওলোৱা গামোছা-চাদৰ আৰু কাপোৰেৰে বিহু পালন কৰা চল তেতিয়াৰ ফল।
গাঁওবাসী আৰু কৃষকসকলৰ সঁহাৰি
অসহযোগ আন্দোলন মাত্ৰ শহৰকেন্দ্ৰিক নাথাকি গাঁওলৈও প্ৰৱাহিত হয়। গাঁওবাসীয়ে কৰ নিদিয়া, ধন নপঠোৱা, হাটত বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন কৰাৰ দৰে অহিংস প্ৰতিবাদত অংশ লয়। অনেক ঠাইত গাঁৱৰ পঞ্চায়ত বসি নিজেই ন্যায় বিচাৰ আৰম্ভ কৰে।
চৰকাৰী দমননীতি: গ্ৰেপ্তাৰ, জরিমনা আৰু জেল
ইংৰাজ চৰকাৰে এই আন্দোলনৰ ভয় পাই বহু নেতা আৰু কৰ্মীক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে। ধুবুৰী, শিৱসাগৰ, নগাঁও আদিত কংগ্ৰেছী নেতা তথা সাধারণ লোককো জেললৈ পঠিওৱা হয়। কিছুমান স্থানত সভা-মিছিলে আৰক্ষীৰ লাঠিচাৰ্জো সহ্য কৰিব লগা হয়।
গান্ধীয় স্থগিতকৰণ আৰু অসমৰ স্থায়ী প্ৰভাৱ
১৯২২ চনৰ চৌৰী চৌৰা ঘটনাৰ পিছত মহাত্মা গান্ধীয়ে আন্দোলন স্থগিত কৰে। অসমত এনে স্থগিততাৰ পিছতো ইয়াৰ দীৰ্ঘকালীন প্ৰভাৱ বজাই থাকে—
ৰাষ্ট্ৰীয় চেতনা দৃঢ় হয়।
নতুন নেতৃত্বৰ জন্ম হয় (যেনে গোপীনাথ বৰদলৈ)।
শিক্ষাৰ বিকল্প পথ স্থাপন হয়।
সাহিত্যিক, সাংস্কৃতিক জগতত নতুন দিশ দেখা যায়।
অসমত অসহযোগ আন্দোলন স্বাধীনতা লাভৰ এক যুগান্তকাৰী পদক্ষেপ। এই আন্দোলনে অসমীয়া সমাজক স্বাধীনতাৰ অৰ্থ বুজাইছে, সাহসিকতা শিকাইছে আৰু স্বাভিমানৰ পথ দেখুৱাইছে।
আজিৰ প্ৰজন্মেও এই আন্দোলনৰ পৰা শিকিব পৰা শিক্ষাবোৰ হৈছে—
অহিংস প্ৰতিবাদৰ শক্তি,
একতা আৰু আদৰ্শত বিশ্বাস,
আৰু নিজৰ পৰিচয়ৰ বাবে সংগঠিত হোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তা।
লেখক: তপন পায়েং
অসমৰ ইতিহাসত স্বাধীনতা আন্দোলনৰ ভূমিকা বিশেষ গুৰুত্বপূৰ্ণ। ১৯২০ চনত মহাত্মা গান্ধীয়ে সমগ্ৰ ভাৰতত আৰম্ভ কৰা অসহযোগ আন্দোলন অসমৰ জনসাধাৰণৰ মাজতো স্বাধীনতাৰ প্ৰতি শক্তিশালী জাগ্ৰত কৰিছিল। এই আন্দোলন আছিল এক অহিংস প্ৰচেষ্টা—যাৰ লক্ষ্য আছিল ইংৰাজ ৰাজৰ অসাম্যনীতি, শোষণ আৰু অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে ব্যাপকভাৱে সহযোগিতা বন্ধ কৰা। অসমত এই আন্দোলনৰ বিস্তৃতি, নেতৃত্ব, ছাত্র-যুৱসকলে লোৱা ভূমিকা, সাহিত্যিক প্ৰতিফলন আৰু তাৰ পৰিণামৰ বিষয়ে এই প্রবন্ধত আলোচনা কৰা হৈছে।
১৯১৯ চনৰ ৰাওলাট আইনৰ দৰে আইন আৰু সেই বছৰে সংঘটিত জালিয়ানৱালাবাগ হত্যাকাণ্ডই সমগ্ৰ ভাৰতৰ লগতে অসমৰো দেশপ্ৰেমিকসকলক হতভম্ব কৰি তোলে। গান্ধীয়ে উপনিবেশবাদৰ বিৰুদ্ধে অহিংস পথত প্ৰতিবাদ কৰাৰ আহ্বান জনায়। ১৯২০ চনত আনুষ্ঠানিকভাৱে আৰম্ভ হয় অসহযোগ আন্দোলন, য’ত জনসাধাৰণে ইংৰাজ চৰকাৰৰ সৈতে সকলো প্ৰকাৰৰ সহায়-সহযোগিতা বর্জন কৰাৰ সংকল্প গ্ৰহণ কৰে।
অসমত এই আন্দোলনৰ ঢৌ অহা আৰম্ভ হৈছিল মূলত ১৯২০ চনৰ শেষ আৰু ১৯২১ চনৰ আৰম্ভণিতে। প্রথমতে গুৱাহাটীৰ educated মধ্যবিত্ত সমাজত এই আন্দোলন প্ৰচাৰ পায় আৰু পাছলৈ ধাৰাসৰকৈ নগাঁও, শিৱসাগৰ, যোৰহাট, ধুবুৰী, গোলাঘাট, বরপেটা আদিত বিস্তাৰ লাভ কৰে।
গাঁৱে গাঁৱে স্বদেশী সভা, মিছিল, বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন, কংগ্ৰেছ সভা অনুষ্ঠিত হ’ব ধৰিলে। এই আন্দোলন আছিল অসমীয়া জনতাৰ বাবে প্ৰথমবাৰ যি তেওঁলোকক ইংৰাজ শাসনৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত হৈ আহ্বান জনালে।
অসমত অসহযোগ আন্দোলন সফল হোৱাৰ অন্যতম কাৰণ আছিল সক্ৰিয়, আদৰ্শবাদী স্থানীয় নেতৃত্ব।
তালিকাখন:
চন্দ্ৰকান্ত বৰদলৈ – অসম কংগ্ৰেছৰ অন্যতম গঠনকাৰী।
পুৰ্ণানন্দ দাস – ধুবুৰী অঞ্চলৰ আন্দোলন সংগঠক।
চন্দ্ৰধ্বজ নাথ – গুৱাহাটীৰ কংগ্ৰেছ মিটিঙৰ অন্যতম চৰ্চিত বক্তা।
শ্ৰীকৃষ্ণনাথ শর্মা আৰু গোপীনাথ বৰদলৈ – গুৱাহাটীত কংগ্ৰেছ সভা আৰু ছাত্র আন্দোলনৰ নেতৃত্ব।
গান্ধীৰ আদৰ্শত প্ৰভাৱিত অসমীয়া ছাত্র-যুৱসকলেই প্ৰথমে ইংৰাজী বিদ্যালয় আৰু কলেজ বর্জন কৰে। তেওঁৰ দৰে বহু শিক্ষাৰ্থীয়ে "অসম ৰাষ্ট্ৰীয় বিদ্যালয়, "জাতীয় বিদ্যাপীঠ" (শিৱসাগৰ), "স্বদেশী পাঠশালা" (ধেমাজি) স্থাপন কৰে।
ইয়াৰে এটা পৰ্যায়ত — বিদ্যাৰ্থীসকলে কংগ্ৰেছ স্বেচ্ছাসেৱক হিচাপে ঘূৰি ঘূৰি গাঁৱে গাঁৱে লোক জাগৰণৰ কাৰ্যসূচী লয়।
এই আন্দোলন প্ৰচাৰ কৰিবলৈ সংবাদপত্ৰসমূহে বৰ গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। 'অভ্যুদয়', 'দেশ', 'আলোক', 'পুবৰ বতৰা' আদিত ৰাষ্ট্ৰীয় চেতনা আৰু আন্দোলনৰ সংবাদ প্ৰকাশ পোৱা যায়।
বিভিন্ন লেখকে অসহযোগ আন্দোলনৰ চেতনা সাহিত্যিক ৰূপত ব্যক্ত কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে:
নাটকৰ মাজেৰে ইংৰাজ শাসনক বিদ্ৰূপ কৰা।
গীত আৰু কবিতাত স্বদেশী চেতনাৰ প্ৰচাৰ।
অসমত বিদেশী কাপোৰ, চাবোন, চুলোকাঠি, চাহপাত আদিৰ প্ৰতিবিম্ব হিচাপে নিজস্ব স্থানীয় সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ আৰম্ভ হয়। মহিলাসকলে হাতে ওলোৱা গামোছা-চাদৰ আৰু কাপোৰেৰে বিহু পালন কৰা চল তেতিয়াৰ ফল।
অসহযোগ আন্দোলন মাত্ৰ শহৰকেন্দ্ৰিক নাথাকি গাঁওলৈও প্ৰৱাহিত হয়। গাঁওবাসীয়ে কৰ নিদিয়া, ধন নপঠোৱা, হাটত বিদেশী সামগ্ৰী বর্জন কৰাৰ দৰে অহিংস প্ৰতিবাদত অংশ লয়। অনেক ঠাইত গাঁৱৰ পঞ্চায়ত বসি নিজেই ন্যায় বিচাৰ আৰম্ভ কৰে।
ইংৰাজ চৰকাৰে এই আন্দোলনৰ ভয় পাই বহু নেতা আৰু কৰ্মীক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে। ধুবুৰী, শিৱসাগৰ, নগাঁও আদিত কংগ্ৰেছী নেতা তথা সাধারণ লোককো জেললৈ পঠিওৱা হয়। কিছুমান স্থানত সভা-মিছিলে আৰক্ষীৰ লাঠিচাৰ্জো সহ্য কৰিব লগা হয়।
১৯২২ চনৰ চৌৰী চৌৰা ঘটনাৰ পিছত মহাত্মা গান্ধীয়ে আন্দোলন স্থগিত কৰে। অসমত এনে স্থগিততাৰ পিছতো ইয়াৰ দীৰ্ঘকালীন প্ৰভাৱ বজাই থাকে—
ৰাষ্ট্ৰীয় চেতনা দৃঢ় হয়।
নতুন নেতৃত্বৰ জন্ম হয় (যেনে গোপীনাথ বৰদলৈ)।
শিক্ষাৰ বিকল্প পথ স্থাপন হয়।
সাহিত্যিক, সাংস্কৃতিক জগতত নতুন দিশ দেখা যায়।
অসমত অসহযোগ আন্দোলন স্বাধীনতা লাভৰ এক যুগান্তকাৰী পদক্ষেপ। এই আন্দোলনে অসমীয়া সমাজক স্বাধীনতাৰ অৰ্থ বুজাইছে, সাহসিকতা শিকাইছে আৰু স্বাভিমানৰ পথ দেখুৱাইছে।
আজিৰ প্ৰজন্মেও এই আন্দোলনৰ পৰা শিকিব পৰা শিক্ষাবোৰ হৈছে—
অহিংস প্ৰতিবাদৰ শক্তি,
একতা আৰু আদৰ্শত বিশ্বাস,
আৰু নিজৰ পৰিচয়ৰ বাবে সংগঠিত হোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তা।
